Οι εταιρίες πειραματίζονται με τρόπους για να κάνουν βιοδιασπώμενο το πλαστικό που χρησιμοποιείται στις μάσκες προσώπου έτσι ώστε να μην απειλεί τη θαλάσσια ζωή.
Άρθρο της K. Oanh Ha, 22 Δεκεμβρίου 2021
Από την αρχή της πανδημίας δύο χρόνια πριν, η παγκόσμια παραγωγή μασκών προσώπου έχει εκτιναχτεί σε 129 δισ. τον μήνα από μόλις 8 δισ. σε όλο το 2019. Παρότι μας έχουν βοηθήσει να προστατευτούμε από τον ιό Covid-19, οι μάσκες – που σήμερα φτιάχνονται κυρίως από πλαστικές ίνες που χρειάζονται εκατοντάδες χρόνια για να αποσυντεθούν – αποτελούν απειλή για τα είδη που ζουν σε ρυάκια, ποτάμια, και ωκεανούς. Εκτιμάται ότι περίπου 1,6 δισ. μάσκες προσώπου κατέληξαν στις θάλασσες το 2020, σύμφωνα με μια συντηρητική εκτίμηση της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης για την προστασία της θάλασσας OceansAsia. Υπολογίζεται ότι περίπου 3% των μασκών που παράχθηκαν εκείνη τη χρονιά κατέληξαν ως σκουπίδια. Στην ύπαιθρο, οι ίνες τους διαλύονται σε μικροπλαστικά που είναι αδύνατο να συλλεχθούν πολύ πιο γρήγορα από ότι γίνεται με τις πλαστικές σακούλες. Έτσι αποτελούν μεγαλύτερη απειλή από τις πλαστικές σακούλες, σύμφωνα με μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας.
“Η ρύπανση από πλαστικά ήταν ήδη μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τον πλανήτη μας ακόμα και πριν από την έξαρση του κορωνοϊού,” δήλωσε η αξιωματούχος του ΟΗΕ Pamela Coke-Hamilton σε μια έκθεση από το Συνέδριο του Οργανισμού για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη. “Η ξαφνική εκτίναξη ορισμένων προϊόντων για καθημερινή χρήση έτσι ώστε να μένουν οι άνθρωποι ασφαλείς και να σταματά η εξάπλωση της ασθένειας κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα.”
Για να αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα, δεκάδες κατασκευαστές σε όλο τον κόσμο εργάζονται για την παραγωγή βιοδιασπώμενων μασκών. Κάποιες είναι φτιαγμένες από νέα πλαστικά που αναφέρεται ότι αυτοκαταστρέφονται σε μερικούς μήνες. Άλλες χρησιμοποιούν ένα πλαστικό υποκατάστατο από άμυλο καλαμποκιού, ζαχαροκάλαμο και άλλα σάκχαρα. Και μερικές άλλες περιέχουν σπόρους από τους οποίους φυτρώνουν άγρια λουλούδια.
“Οι βιοδιασπώμενες μάσκες θα είναι μεγάλη αγορά με αυξημένη ζήτηση από κυβερνήσεις που αναγνωρίζουν το πόσο μεγάλο πρόβλημα έχει αποτελέσει η ρύπανση από τις μάσκες,” λέει ο Francois Dalibard, διευθύνων σύμβουλος της Groupe Lemoine, μιας γαλλικής εταιρίας που κατασκεύασε 500 εκατομμύρια μάσκες φέτος. “Οι πρώτοι που θα τις προσφέρουν θα έχουν μεγάλο πλεονέκτημα.”
Η βρετανική startup Polymateria Ltd. έχει πατεντάρει μια σύνθεση που χρησιμοποιεί περίπου δώδεκα χημικά – ελαστικά, έλαια, αποξηραντικά – που προστίθενται στα πλαστικά κατά την παραγωγή. Το μείγμα μπορεί να προσαρμοστεί έτσι ώστε να δημιουργήσει μαλακές πλαστικές ίνες για χρήση σε μάσκες, λεπτές μεμβράνες για τη συσκευασία τροφίμων ή πιο άκαμπτα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ποτηριών ή θήκες ποτών. Τα προϊόντα μπορούν να προσαρμοστούν έτσι ώστε να αυτοκαταστρέφονται μετά από συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, με τα πρόσθετα να βοηθούν τη μετατροπή του πλαστικού σε ένα είδος κεριού που καταναλώνεται πλήρως από φυσικά βακτήρια και μύκητες σε περίπου έναν χρόνο.
Η Polymateria συνεργάστηκε με το BSI, τον εθνικό οργανισμό προτύπων του Ηνωμένου Βασιλείου, για να δημιουργήσει, όπως λέει, τα πρώτα πρότυπα της βιομηχανίας για τη μέτρηση της βιοδιασπασιμότητας του πιο απορριπτόμενου τύπου πλαστικού, των πολυολεφινών. Τα πλαστικά προϊόντα μπορούν να πιστοποιηθούν από εργαστήρια σε όλο τον κόσμο ότι πληρούν τα πρότυπα, μετρώντας πόσο πλαστικό μετατρέπεται σε αβλαβές κερί και κάνοντας δοκιμές για να εξασφαλιστεί ότι δεν έχουν παραμείνει καθόλου βλαβερές ουσίες.
Παρότι αρκετές εταιρείες προσφέρουν πιστοποίηση για βιοδιασπώμενα πλαστικά, η επιβεβαίωση των ισχυρισμών ότι ένα πλαστικό υλικό είναι όντως βιοδιασπώμενο είναι δύσκολη. “Η βιοδιασπασιμότητα των πλαστικών είναι μια περίπλοκη διαδικασία που εξαρτάται τόσο από το ίδιο το υλικό όσο και από τις συνθήκες του περιβάλλοντος στο οποίο λαμβάνει χώρα,” λέει η Nicole Grobert, πρόεδρος της Ομάδας των Επικεφαλής Επιστημονικών Συμβούλων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Για να αξιολογήσουμε κατά πόσο ένα πολυμερές είναι βιοδιασπώμενο, είναι σημαντικό να αναπτύξουμε “συνεκτικά πρότυπα ελέγχου και πιστοποίησης, αξιολογώντας τη βιοδιασπασιμότητα των πλαστικών προϊόντων σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν τέτοια πρότυπα δοκιμών και πιστοποίησης.”
Αυτό δεν έχει αποτρέψει τις εταιρείες από την προσπάθεια. Η ταϊλανδική εταιρεία πετροχημικών Indorama Ventures PCL έχει αδειοδοτήσει την τεχνολογία της Polymateria και σχεδιάζει να τη χρησιμοποιήσει σε ίνες που σχεδιάζει για κατασκευαστές μάσκας. Η εταιρεία λέει ότι συζητά με την Group Lemoine και κατασκευαστές μασκών στην Ινδία και τη Μαλαισία για να προμηθεύσει το νέο βιοδιασπώμενο υλικό για τις μάσκες προσώπου αυτών των κατασκευαστών. “Για πολύ καιρό ψάχναμε μια λύση σαν κι αυτή που δεν αφήνει καθόλου μικροπλαστικά,” δήλωσε ο Prashant Desai, διευθυντής καινοτομίας ινών στην Indorama. Η εταιρεία λέει ότι κάνει δοκιμές των βιοδιασπώμενων μασκών με βάση τις οδηγίες του BSI για τη βιοδιασπασιμότητα, και οι αρχικές δοκιμές του υλικού είχαν θετικά αποτελέσματα.
Η εταιρεία Canadian Shield που κατασκευάζει εκατομμύρια μονάδες μέσων ατομικής προστασίας σε εβδομαδιαία βάση και συνάπτει συμβάσεις με την καναδική κυβέρνηση για την προμήθεια καλυμμάτων προσώπου, έχει δυσκολία να ανταποκριθεί στη ζήτηση για την BioMask. Η βιοδιασπώμενη μάσκα ενσωματώνει ένα πρόσθετο που επιτρέπει σε μικρόβια και ένζυμα να “καταναλώσουν το επεξεργασμένο πλαστικό” όταν φτάσει στη χωματερή. Η εταιρεία δηλώνει ότι η πιστοποιημένη της μάσκα, εξαιρουμένων των ελαστικών για τα αυτιά και του ελάσματος για τη μύτη, βιοδιασπάται 6,5% σε 45 μέρες και υπέστη δοκιμές σε συνθήκες που προσομοιάζουν το περιβάλλον της χωματερής. Οι μάσκες της Canadian Shield δεν μετατρέπονται σε εύπεπτο κερί ούτε έχουν ελεγχθεί για βιοδιασπασιμότητα σε υπαίθριες καταστάσεις όπου οι μάσκες μπορεί να πεταχτούν.
Παρότι οι αναλώσιμες ιατρικές μάσκες μπορούν να κοστίσουν λιγότερο από 5 cents, οι πιο φτηνές βιοδιασπώμενες μάσκες κοστίζουν περίπου 30 cents η μία και συχνά είναι πολύ πιο ακριβές. Οι κατασκευαστές μασκών φιλικών προς το περιβάλλον δηλώνουν ότι χρειάζονται μεγαλύτερη ζήτηση για να μειώσουν τα κόστη. Στο Hong Kong, η εταιρεία λιανικής ReMatter πουλάει πάνω από 1 εκατομμύριο ιατρικές μάσκες τον μήνα και προσφέρει μια πιστοποιημένη βιοδιασπώμενη μάσκα που θα αποσυντεθεί εντελώς μετά από 5 χρόνια στη χωματερή. Με κόστος 55 cents η μία, η τιμή τους είναι 80% υψηλότερη από τις βασικές μάσκες της εταιρείας. Η ReMatter, που πουλάει κυρίως premium μάσκες με χαρακτήρες της Disney και μοδάτα χρώματα διαδικτυακά και στα ειδικά καταστήματά της στο Hong Kong, πουλάει τα καλύμματα προσώπου σε εταιρείες και μαθητές. “Θα θέλαμε να χαμηλώσουμε την τιμή λίγο περισσότερο έτσι ώστε να μπορούν να τη δοκιμάσουν πιο πολλοί άνθρωπου,” δήλωσε ο ιδρυτής της ReMatter, Alex Lee. “Ένα σημαντικό στοιχείο είναι η εκπαίδευση. Θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε τους ανθρώπους έτσι ώστε να γνωρίζουν ότι έχουν επιλογή και πως αυτή η επιλογή επηρεάζει το περιβάλλον. Οργανώνουμε ομιλίες σε σχολεία και μαθαίνουμε στα παιδιά γιατί αυτό είναι σημαντικό.”
Κάποιοι ασκούν κριτική λέγοντας ότι το να παρουσιάζουμε τις μάσκες και άλλα πλαστικά ως βιοδιασπώμενα είναι ανεύθυνη τακτική μάρκετινγκ που μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα σκουπίδια. Και ακόμα και με πρόσθετα που τις κάνουν βιοδιασπώμενες, οι μάσκες μπορούν ακόμα να παράγουν μικροπλαστικά αν απλά αποσυντεθούν σε μικρότερα κομμάτια αλλά παραμείνουν στο περιβάλλον, λέει ο David Newman, διευθύνων σύμβουλος του Συλλόγου Bio-based and Biodegradable Industries Association, μιας ομάδας lobbying στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Οι ανησυχίες αυτές δεν έχουν αποτρέψει τους επιχειρηματίες σε όλο τον κόσμο να δοκιμάζουν νέες ιδέες, όπως το να βρουν λύσεις για τις μάσκες που καταλήγουν ως απορρίμματα στο περιβάλλον. Μια Ολλανδική εταιρεία που λέγεται Marie Bee Bloom πουλάει μάσκες από ριζόχαρτο με εκατοντάδες σπόρους λουλουδιών ανάμεσα στις στρώσεις. Αν καταλήξουν σε κάποιο πάρκο ή σε μια γλάστρα, το χαρτί γρήγορα αποσυντίθεται, και οι σπόροι φυτρώνουν. Το προσωπικό 30 ατόμων της Marie Bee Bloom έχει φτιάξει περίπου 70.000 μάσκες φέτος – χειροποίητες – που πωλούνται για περίπου €2,60 η καθεμία σε όλη την Ευρώπη. Παρότι οι μάσκες δεν έχουν ιατρική πιστοποίηση, είναι σε διαδικασία λήψης, δήλωσε η Marianne de Groot-Pons, η γραφίστρια που ξεκίνησε την εταιρεία. “Κανείς δεν ήθελε να φορέσει μάσκες, τις πετούσαν στον δρόμο, κι εγώ ήθελα να αλλάξω την ιστορία και το μήνυμα γύρω από τις μάσκες,” δήλωσε. “Οι μάσκες που χρειάζεται να φοράμε μπορούν να μετατραπούν σε κάτι όμορφο που είναι καλό για τον πλανήτη.”
Ινδικές startup εταιρείες έχουν επίσης υιοθετήσει αυτή την ιδέα, βάζοντας σπόρους για ντομάτες, μπάμιες, και άλλα λαχανικά σε καλύμματα προσώπου φτιαγμένα από ανακυκλωμένο ύφασμα – παρότι κριτικές λένε ότι υπάρχει ρίσκο να εισαχθούν χωροκατακτητικά είδη αν οι μάσκες ταξιδέψουν με αεροπλάνο. Η De Groot-Pons επιμένει ότι οι σπόροι της δεν είναι χωροκατακτητικοί, είναι απλά λουλούδια όπως παπαρούνες, πετούνιες, και άλλα.
Στο Βιετνάμ, η ShoeX, κατασκευαστής παπουτσιών που μετατράπηκε σε κατασκευαστή μασκών, πουλάει κάτι που λέει πως είναι το πρώτο παγκοσμίως κάλυμμα προσώπου από καφέ. Η μάσκα είναι φτιαγμένη από υφασμένες ίνες καφέ στην εξωτερική της στρώση κι ένα βιοδιασπώμενο φίλτρο φτιαγμένο από κόκκους καφέ και νανοτεχνολογία αργύρου. Στη Φλόριντα των ΗΠΑ, η Elo Industries Inc. πουλάει μια αναλώσιμη μάσκα φτιαγμένη από βιοπλαστικά, όπως αναφέρει. Και στο Ηνωμένο Βασίλειο, το site Pure Option εμπορεύεται μάσκες φτιαγμένες από πλαστικό με βάση το καλαμπόκι και βιώσιμο χαρτί.
“Χρειαζόμαστε μάσκες που να είναι επαναχρησιμοποιούμενες όπου είναι δυνατόν, αλλά πολλοί από μας χρησιμοποιούμε και προτιμάμε τις αναλώσιμες,” δήλωσε η Yeen Seen Ng ιδρύτρια του think tank Centre for Research, Advisory and Technology, που συμβουλεύει κυβερνήσεις τις Νοτιοανατολικής Ασίας σχετικά με έργα βιωσιμότητας. “Χρειαζόμαστε καινοτομία και τεχνολογίες στις βιωδιασπώμενες μάσκες για να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση της ρύπανσης.”