Τα νέα μέτρα έχουν στόχο να μειώσουν την εξάπλωση του κορωνοϊού, αλλά κάποιοι επιστήμονες λένε ότι η Ευρώπη θα έπρεπε να τον εξαλείψει.
Άρθρο του Kai Kupferschmidt, 2 Νοεμβρίου 2021
ΒΕΡΟΛΙΝΟ— Λίγο πριν τις 11μμ χθες, μια σερβιτόρα μοίρασε χάρτινα κύπελλα στους πελάτες που κάθονταν στα τραπέζια έξω από το Luzia, ένα μπαρ στην πολυσύχναστη συνοικία του Kreuzberg. “Λυπάμαι, αλλά θα πρέπει να φύγετε,” τους είπε. “Θεέ μου, σε δύο λεπτά θα είμαστε πάλι σε lockdown,” είπε μια γυναίκα σε ένα τραπέζι, καθώς οι πελάτες μετέφεραν το υπόλοιπο των κοκτέιλ τους στα χάρτινα κύπελλα. Η διασκέδαση είχε τελειώσει. Για δεύτερη φορά φέτος, το Luzia έπρεπε να κλείσει, με διαταγές της Γερμανικής κυβέρνησης.
Όλα τα εστιατόρια, μπαρ, γυμναστήρια και θέατρα στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης θα παραμείνουν κλειστά μέχρι το τέλος του μήνα τουλάχιστον, σε μια προσπάθεια να ελεγχθεί η εξάπλωση του COVID-19. Δεν επιτρέπεται στα ξενοδοχεία να φιλοξενούν τουρίστες. Ζητήθηκε από τους κατοίκους να συναντούν μόνο μέλη ενός άλλου σπιτικού. Ο Florent, υπεύθυνος του Luzia, βρίσκει ελπίδα στο γεγονός ότι η Γερμανία μπαίνει σε lockdown ενώ τα κρούσματα είναι ακόμα σε πιο χαμηλό επίπεδο σε σχέση με τις γειτονικές χώρες. “Ελπίζω ότι θα μπορέσουμε να ανοίξουμε ξανά σε έναν μήνα,” είπε.
Με τα κρούσματα COVID-19 να αυξάνονται και να απειλούν να κατακλύσουν ξανά το σύστημα υγείας, μεγάλο μέρος της Ευρώπης έχει πάρει παρόμοια μέτρα για να περιορίσει τις ανθρώπινες επαφές. Πριν δύο μήνες, καθώς τα κρούσματα άρχισαν πάλι να αυξάνονται μετά την καλοκαιρινή μείωση, οι χώρες ήλπιζαν ότι πιο περιορισμένα και στοχευμένα μέτρα θα αρκούσαν για να αποτρέψουν ένα δεύτερο κύμα. Τώρα, το κύμα αυτό έχει έρθει, και είναι δυνατό σαν τσουνάμι. Η Ευρώπη έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε κατά κεφαλή κρούσματα – την περασμένη εβδομάδα χρεώθηκε τα μισά από πάνω από 3 εκατομμύρια κρούσματα που κατέγραψε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ). “Η Ευρώπη βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της πανδημίας για μία ακόμα φορά,” δήλωσε στις 29 Οκτωβρίου ο περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη, Hans Kluge.
Οι περισσότερες χώρες αντιδρούν χωρίς μακροπρόθεσμο σχέδιο, προσπαθώντας απλά να αποφύγουν τα χειρότερα. Οι αξιωματούχοι διαφωνούν για το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να μειώσουν ξανά τα νούμερα, και πόσο χαμηλό επίπεδο θα πρέπει να επιδιώξουν. Και κανείς δεν ξέρει τι μέλλει γενέσθαι. Πέρα από τα εμβόλια για να σώσουν την κατάσταση, οι χώρες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν μια εξαντλητική σειρά από lockdown – με ένα σχέδιο σαν ζιγκ ζαγκ “πάνω και κάτω και πάνω και κάτω,” που μπορεί να διαλύσει την οικονομία, δήλωσε ο Albert Osterhaus, ένας ιολόγος στη Σχολή Κτηνιατρικής στο Ανόβερο. “Δεν υπάρχει στρατηγική στην Ευρώπη,” καταλήγει.
Το lockdown φάνηκε ένα σχεδόν σοκαριστικά σκληρό μέτρο όταν το πρωτοεφάρμοσε η Κίνα στην επαρχία Hubei στις 23 Ιανουαρίου. Αλλά αποδείχθηκε και εκπληκτικά αποτελεσματικό, και χώρες σε όλο τον κόσμο ακολούθησαν την ίδια πρακτική την Άνοιξη, με διαφορές στην ένταση των μέτρων.
Η Ευρώπη έχει ακολουθήσει μια προσέγγιση περισσότερο βασισμένη στην επιστήμη σε σχέση με τις ΗΠΑ, αλλά σε αντίθεση με πολλές Ασιατικές χώρες, δεν κατάφερε να αποτρέψει την αναζωπύρωση. Αντί να χρησιμοποιήσει το καλοκαίρι για να μειώσει τα κρούσματα στο μηδέν, η Ευρώπη γιόρτασε την εποχή των διακοπών. Οι άνθρωποι φάνηκε να χάνουν τον φόβο τους για τον ιό, δήλωσε ο Michael Meyer-Hermann, σχεδιαστής στατιστικών μοντέλων στο Κέντρο Έρευνας Λοιμώξεων Helmholtz (Helmholtz Centre for Infection Research), ο οποίος συμμετείχε στον σχεδιασμό των μέτρων για το lockdown της Γερμανίας. Οι Ευρωπαίοι αγνόησαν τους κανόνες σχετικά με τις αποστάσεις, τις μάσκες και την αποφυγή συνωστισμού.
“Οι εστίες λοίμωξης στην κοινότητα είχαν παραμείνει πάνω από ένα συγκεκριμένο όριο, όπου αν χαλάρωνες τις αποστάσεις, θα επέστρεφε η αύξηση,” δήλωσε ο Gabriel Leung, επιδημιολόγος από το Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ. Τα κρούσματα ανέβαιναν και ασκούσαν πίεση στους άλλους παράγοντες ελέγχου του ιού, που κάποιες χώρες δεν κατάφεραν να κατακτήσουν ούτε από την αρχή: τεστ, απομόνωση κρουσμάτων, ιχνηλάτηση και καραντίνα των επαφών τους.
Το γεγονός ότι η ζωή έχει μεταφερθεί κατά μεγάλο βαθμό σε εσωτερικούς χώρους τις τελευταίες εβδομάδες βοήθησε την αναζωπύρωση, ενώ ο ψυχρότερος αέρας πιθανό να ευνοεί τον ιό. “Πιστεύω ότι ο χειμώνας θα κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα,” λέει ο Adam Kucharski, σχεδιαστής στατιστικών μοντέλων στη Σχολή Υγιεινής & Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου (London School of Hygiene & Tropical Medicine). “Οι χώρες πιθανώς έκαναν έλεγχο στο “εύκολο” επίπεδο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.”
Δεν είναι όλοι πεπεισμένοι ότι τα lockdown είναι η απάντηση. Στις 28 Οκτωβρίου, την ημέρα που η Άνγκελα Μέρκελ ανακοίνωσε τα νέα μέτρα, ο Εθνικός Σύλλογος Ιατρών Ασφαλιστικού Συστήματος της Γερμανίας παρουσίασε μια στρατηγική έκθεση επιχειρηματολογώντας κατά του lockdown. “Δεν μπορούμε να βάλουμε ολόκληρη τη χώρα, ή ακόμα και ολόκληρη την ήπειρο, σε ένα τεχνητό κώμα για εβδομάδες ή μήνες,” δήλωσε ο Andreas Gassen, επικεφαλής του συλλόγου. Ένας άλλος συντάκτης, ο ιολόγος Jonas Schmidt-Chanasit του Ινστιτούτου Τροπικής Ιατρικής Bernhard Nocht, είναι πεπεισμένος ότι οι προ-lockdown περιορισμοί της Γερμανίας θα ήταν αρκετοί για να αποτρέψουν την αναζωπύρωση του ιού – αν ο κόσμος τους ακολουθούσε πιστά. Αντί να κλείσουν εκατομμύρια δημόσιοι χώροι και να ξοδευτούν δισεκατομμύρια για τους στηρίξει η κυβέρνηση, η Γερμανία θα έπρεπε να ξοδεύει χρήματα για να επικοινωνήσει την ανάγκη για καλύτερη τήρηση των κανόνων και αυστηρή εφαρμογή τους, ακόμα και τη δημιουργία κάποιων ευκαιριών έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να απολαύσουν με ασφάλεια πιο ριψοκίνδυνες δραστηριότητες όπως πάρτι, δήλωσε.
Αλλά οι περισσότεροι επιστήμονες λένε ότι τα lockdown είναι αναπόφευκτα αν η Ευρώπη θέλει να αποφύγει την κατάρρευση των συστημάτων υγείας, αν και δεν χρειάζεται να είναι τόσο δρακόντεια όσο ήταν την Άνοιξη, λέει ο Kucharski. Τότε, “οι χώρες έκαναν τα πάντα ταυτόχρονα,” λέει. Τώρα, μπορούν να παρακάμψουν κάποια μέτρα που περιορίζουν δραματικά τις ζωές των ανθρώπων αλλά δεν συνεισφέρουν κατά πολύ στον έλεγχο του ιού. “Δεν υπάρχει λόγος να κλειδώσουμε τους ανθρώπους στα σπίτια τους,” για παράδειγμα, αρκεί να κρατούν αποστάσεις όταν είναι έξω, λέει η Devi Sridhar, επικεφαλής παγκόσμιας δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.
Η μεγαλύτερη διαφορά σε σχέση με την Άνοιξη είναι ότι τα σχολεία παραμένουν ανοιχτά στις περισσότερες χώρες. Ο Karl Lauterbach, ειδικός σε θέματα υγείας και βουλευτής του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος που βοήθησε στο σχεδιασμό του “lockdown light” της Γερμανίας, δήλωσε ότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα σχολεία συνεισφέρουν στην εξάπλωση του ιού. “Η Μέρκελ ρώτησε: ‘Είμαι σίγουρος ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε χωρίς να κλείσουμε τα σχολεία;’ Είπα όχι, αλλά πιθανώς και ναι,” λέει ο Lauterbach. Τελικά, τα αρνητικά του κλεισίματος των σχολείων υπερίσχυσαν του ρίσκου,” δήλωσε.
Σύμφωνα με υπολογισμούς, η Γερμανία χρειάζεται να μειώσει τις επαφές μεταξύ ανθρώπων κατά περίπου 75% από τα τωρινά επίπεδα, λέει ο Lauterbach. “Αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο αν θέλεις να κρατήσεις τα σχολεία και τις περισσότερες επιχειρήσεις ανοιχτές.” Αλλά τα μπαρ και τα εστιατόρια ευθύνονται για πολλές επαφές ενώ αναλογούν μόλις στο 1% περίπου του ΑΕΠ της Γερμανίας, κάνοντάς τα “κάπως τον τέλειο στόχο για τα μέτρα κατά της πανδημίας.”
Το πρώτο κύμα των lockdown προσέφερε και άλλα μαθήματα. Από τη μία, η κατασκευή της αντιπαράθεσης ως επιλογή μεταξύ δημόσιας υγείας και οικονομίας είναι λανθασμένη, λέει η Sridhar. “Μακροπρόθεσμα, η ανεξέλεγκτη εξάπλωση είναι πολύ χειρότερη για την οικονομία,” δήλωσε. “Αυτό έχουμε παρατηρήσει σε όλο τον κόσμο.” Επίσης, η καθυστέρηση στο lockdown σημαίνει ότι το lockdown θα κρατήσει περισσότερο. “Αν περιμένεις μέχρι το επίπεδο των λοιμώξεων να είναι αρκετά υψηλό, το πιθανότερο είναι το lockdown των δύο εβδομάδων θα γίνει lockdown 3 μηνών,” λέει η Sridhar.
Παρόλα αυτά, το μεγαλύτερο ερώτημα για την Ευρώπη είναι τι μέλλει γενέσθαι. Σύμφωνα με τον Osterhaus, η στρατηγική θα έπρεπε να είναι να πέσουν τα κρούσματα στο μηδέν, χρησιμοποιώντας ένα σκληρό και μεγάλο lockdown, σε συνδυασμό με αυστηρούς ελέγχους των συνόρων και καραντίνες για να μείνει ο ιός εκτός. Αυτή η στρατηγική, που ακολουθήθηκε με επιτυχία στην Κίνα, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, μπορεί να είναι πολιτικά δυσάρεστη όμως, και θα χρειαζόταν έντονη συνεργασία μεταξύ των χωρών, κάτι που δεν υφίσταται. “Μπορώ να καταλάβω γιατί δεν συνέβη,” λέει ο Leung. “Αλλά ο ιός δεν νοιάζεται αν υπάρχουν καλοί λόγοι ή όχι.” Άλλοι ενθαρρύνουν τις κυβερνήσεις να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Νότιας Κορέας: μείωση των κρουσμάτων με παράλληλη ενίσχυση του συστήματος τεστ, ιχνηλάτησης και απομόνωσης κρουσμάτων έτσι ώστε να αποτραπεί η αναζωπύρωση των λοιμώξεων.
Για τώρα, η Ευρώπη φαίνεται να έχει κολλήσει σε ένα τρίτο σενάριο: κάνει lockdown για να αποτρέψει την κατάρρευση του συστήματος υγείας. “Αυτές οι παύσεις στο κύκλωμα σχεδόν σπρώχνουν το πρόβλημα πιο κάτω,” λέει ο Kucharski. “Η ελπίδα είναι ότι τα εμβόλια και οι θεραπείες και καλύτερες επιλογές θα είναι διαθέσιμες με τη νέα χρονιά.” Ο Lauterbach λέει ότι προτιμούσε ένα μακρύτερο lockdown το καλοκαίρι για να επιτευχθεί η εξάλειψη. Αλλά αυτό θα ήταν πιο δύσκολο τον χειμώνα, δήλωσε. “Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε τώρα είναι να σπάσουμε το κύμα,” λέει. “Αλλά το επίπεδο του νερού θα παραμείνει υψηλό.”